Zwykle obywatelskie zatrzymanie odbywa się na drogach lub w obszarze ruchu drogowego. Jego celem jest powstrzymanie pijanego lub nietrzeźwego kierowcy i uniemożliwienie mu dalszej jazdy. Jednak zatrzymanie obywatelskie w rozumieniu prawnym ma o wiele szersze znaczenie.

Obywatelskie zatrzymanie a przepisy prawa

Kodeks Postępowania Karnego w art. 243 podaje następujące informacje:

  • § 1. Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.
  • § 2. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.

Zgodnie z wymienionymi wyżej paragrafami, zatrzymanie obywatelskie musi spełnić pewne wymagania prawne, by nie było nadużyciem. Nie zastępujesz w nim funkcjonariusza policji.

Ujęcie obywatelskie a interpretacja aktów prawnych

Jak więc rozumieć postanowienia prawne, na których bazuje ujęcie obywatelskie? Chodzi o wszystkie sytuacje, w których istnieje domniemanie popełnienia wykroczenia lub przestępstwa, a w pobliżu nie ma funkcjonariuszy policji lub innych służb mogących zatrzymać podejrzanego. Zatrzymanie obywatelskie zwykle polega na:

  • zatrzymaniu kierowcy pod wpływem alkoholu zanim wejdzie do auta;
  • unieruchomieniu pojazdu w momencie jego zatrzymania, np. na światłach, jeśli kierowca wykazuje objawy spożycia alkoholu;
  • jazdę za podejrzanym, który ucieka po dokonaniu przestępstwa;
  • poinformowaniu policji o zajściu i przekazywaniu bieżących informacji.

Zatrzymanie obywatelskie nie jest równoznaczne z wykonywaniem gwałtownych pościgów za podejrzanym ani taranowaniem jego samochodu.

Zatrzymanie obywatelskie pijanego kierowcy – jak powinieneś postąpić?

W tej sytuacji potrzebujesz sporo cierpliwości i rozsądku. Zwykle zatrzymanie obywatelskie pijanego kierowcy odbywa się na jezdni w momencie, gdy ten zatrzyma się na pasach lub na światłach. Zanim do tego dojdzie, powinieneś wykonać kilka czynności:

  1. Bezwzględnie powiadomić policję o zajściu.
  2. Utrzymywać prędkość i przemieszczać się bezpośrednio za podejrzanym.
  3. Monitorować sytuację i wyczekiwać momentu zatrzymania się pijanego kierowcy, by uniemożliwić mu dalszą jazdę.

To prawda, że zatrzymanie obywatelskie nie należy do najłatwiejszych zadań. W przypływie emocji możesz dojść do wniosku, że najlepiej będzie zajechać drogę pijanemu kierowcy. To nie jest dobry pomysł i powinieneś unikać takich właśnie rozwiązań.

Zatrzymanie obywatelskie – co zrobić po zatrzymaniu kierowcy?

W tym momencie najważniejszy jest paragraf 2 art. 243, który był cytowany powyżej. W chwili, gdy uda ci się dokonać zatrzymania obywatelskiego, powinieneś jak najszybciej oddać podejrzanego w ręce policji. Nie jest to jednak takie proste, bo przecież siłą nie zaciągniesz takiej osoby na komisariat. 

W praktyce więc paragraf ten należy interpretować następująco – uniemożliwiasz odjazd pijanemu i czekasz razem z nim do przyjazdu funkcjonariuszy. Osoby dokonujący takiego ujęcia obywatelskiego starają się wyjąć kluczyki ze stacyjki w samochodzie pijanego kierowcy.

Zatrzymanie pijanego kierowcy i obywatelska postawa – czego nie robić?

Pamiętaj, że w takiej sytuacji nie jesteś policjantem. Dlatego nie powinieneś:

  • zastawiać drogi podejrzanemu, jeśli ten nadal porusza się autem;
  • dokonywać niekontrolowanego pościgu, łamiąc przy tym przepisy ruchu drogowego;
  • spychać pijanego do rowu lub w inny sposób wjeżdżać w niego autem;
  • wzniecać konfliktu i doprowadzać do kontaktu fizycznego.

Zatrzymanie pijanego kierowcy to obywatelska postawa godna szacunku i wymagająca odwagi. Trzeba jednak dobrze rozumieć swoją rolę i nie wykraczać poza kompetencje.

Obywatelskie zatrzymanie policji – czy to możliwe?

Prawo nie wskazuje w żadnym miejscu, że zatrzymanie obywatelskie ogranicza się jedynie do cywilów. Dlatego, jeśli masz istotne podejrzenia co do zachowania funkcjonariusza, takie ujęcie jest jak najbardziej zgodne z prawem. Oczywiście, sama procedura jest bardzo podobna. Różnica jest natomiast taka, że w przypadku twojej pomyłki i jednoczesnego wejścia w kontakt fizyczny z policjantem możesz zostać dodatkowo pociągnięty do odpowiedzialności.

Gdy zatrzymany podczas ujęcia jest agresywny

Skoro ktoś wsiadł do samochodu po alkoholu, prawdopodobnie nie będzie miał żadnego problemu z tym, by okazywać agresję. Dlatego uważaj na ryzyko ataku ze strony zatrzymanego. Osoby dokonujące zatrzymania obywatelskiego zwykle starają się nie wchodzić w bezpośrednią konfrontację z takim człowiekiem. 

Jeśli jednak dojdzie do sytuacji, w której podejrzane zacznie zachowywać się agresywnie, twoim prawem jest się bronić. Niekiedy nawet możesz przekroczyć zakres obrony koniecznej. Dotyczy to sytuacji, w których pijany kierowca okazuje niewspółmierną do okoliczności agresję.

Zatrzymanie obywatelskie a zniszczony samochód – co zrobić?

Może się zdarzyć, że podejrzany na różne sposoby będzie chciał wymusić na tobie oddanie mu kluczyków lub umożliwienie odjazdu. W tej sytuacji szkody powstałe z winy podejrzanego będą likwidowane z jego polisy ubezpieczeniowej OC. Jeśli jednak w czasie zatrzymania obywatelskiego postanowisz zepchnąć jego auto na pobocze, to nie możesz liczyć na odszkodowanie. W końcu to ty byłeś inicjatorem zdarzenia.

Pamiętaj o jednej rzeczy – zatrzymanie obywatelskie jest prawem, a nie obowiązkiem. Dlatego w pierwszej kolejności zgłoś taką osobę na policje i po prostu za nią jedź. Czasem lepszy skutek przyniesie poruszanie się za podejrzanym i zdawanie relacji policji o jego położeniu niż nagłe i niekontrolowane ujęcie.

Archiwum: październik 2021