Sonda lambda – za co odpowiada i jakie są objawy jej uszkodzenia?

Dla wszystkich, którzy uważają, że sonda lambda jest dość nowym elementem wyposażenia pojazdów mamy przykrą wiadomość – najstarsze egzemplarze tych akcesoriów samochodowych montowane były już ponad 40 lat temu. Od tego czasu dbałość o normy emisji spalin diametralnie wzrosła, więc konstrukcja sond lambda i ich liczba w samochodach zmieniała się. Na początku warto wyjaśnić, co to jest sonda lambda i jak działa.

Czym jest i jak działa sonda lambda?

W prostych słowach sonda lambda to drobny element, który przypomina nieco świecę zapłonową. Doprowadzony jest do niej przewód elektryczny, który przekazuje do sterownika jednostki napędowej informację o wartościach prądu. Zmienia się ona pod wpływem składu spalin w układzie wydechowym. Najczęściej montowana jest na odcinku między kolektorem wydechowym a katalizatorem.

Za co odpowiada sonda lambda? 

Jak nazwa wskazuje, chodzi o wyznaczenie współczynnika stosunku powietrza do ilości wtryskiwane paliwa. Prawidłowo działająca sonda lambda pozwala na precyzyjniejsze dozowanie dawki paliwa poprzez zmniejszenie lub zwiększenie czasu wtrysku.

Na co jeszcze ma wpływ sonda lambda?

Skład mieszanki paliwowo-powietrznej ma wpływ na działanie katalizatora. Określany jest on przy pomocy tzw. konwersji katalizatora, czyli zdolności jego oczyszczania spalin przez przeprowadzania procesów katalitycznych. W autach, które nie wykorzystywały sondy lambda wydajność katalizatora sięgała 60%. Teraz urządzenia te zapewniają niemal 95% skuteczność neutralizowania szkodliwych związków azotu czy węgla.

Jak sprawdzić, czy sonda lambda działa prawidłowo?

Jest to widoczne szczególnie po ilości spalanego paliwa. Prawidłowo funkcjonująca sonda lambda pracuje w trzech zakresach, wysyłając sygnał przy pomocy różnego napięcia prądu elektrycznego.

W przypadku, gdy skład mieszanki paliwowo–powietrznej jest optymalny, urządzenie wysyła sygnał o wartości 1, co nie zmienia pracy sterownika w kontekście wtrysku paliwa. Natomiast w przypadku wzrostu procentowego udziału tlenu w spalinach (4-5%) napięcie wysyłane przez element przed katalizatorem jest obniżane. Sterownik „odczytuje” to jako konieczność zwiększenia ilości wtryskiwanego paliwa przez wydłużenie długości czasu wtrysku paliwa.

W momencie sporego obniżenia składu procentowego tlenu w spalinach, sonda lambda podnosi napięcie, co skutkuje obniżeniem ilości aplikowanego paliwa. Skład spalin wskazuje na bogatą mieszankę zawierającą zbyt dużo paliwa.

Objawy uszkodzonej sondy lambda – jak je rozpoznać?

Objawem uszkodzonej sondy lambdy jest zwiększone zużycie paliwa, bez względu na styl jazdy. W wielu przypadkach jest to nawet dwukrotnie wyższa wartość niż w normalnych warunkach. Ten objaw trudno zauważyć bez zerkania w komputer pokładowy. Nie sprzyjają temu też krótkie odcinki jazdy, bo nie zużywa się na nich zbyt dużych ilości paliwa.

Kolejny objaw uszkodzenia sondy lambdy to nieregularna praca silnika. W momencie samoistnej zmiany wartości obrotowych można mieć podejrzenie, żeby jak najszybciej sprawdzić sondę lambda. Nie obejdzie się bez wizyty na stacji diagnostycznej.

W jednostkach wysokoprężnych (diesel) widoczne też będzie zwiększenie czarnego dymu z rury, szczególnie podczas gwałtownego przyspieszenia. W takich momentach dawka paliwa jest największa, wiec jest też spora szansa na dostrzeżenie niepokojącego czarnego obłoku dymu.

Ostatnią widoczną oznaką usterki sondy lambda jest pojawienie się kontrolki „check engine” na wyświetlaczu. Chociaż często oznacza ona wiele błędów, to przy okazji uszkodzenia sondy lambda objawem jest żółta ikona z oznaczeniem silnika.

Sonda lambda – objawy LPG

Generacje instalacji gazowych typu II i III bezpośrednio korzystały z sygnału przesyłanego przez sondy lambda. Jednak w momencie wejścia do użytku sekwencyjnych instalacji IV generacji, sytuacja się zmieniła. Sterownik gazu wykorzystuje bezpośrednio czujniki odpowiedzialne za działanie wtryskiwaczy benzynowych, nie bierze więc bezpośrednio sygnału z sondy lambda. Jednak, jak wiadomo, komputer jednostki wykorzystuje ten sygnał do określania prawidłowego składu mieszanki paliwo-powietrznej. 

Jakie więc są objawy uszkodzonej sondy lambda w autach LPG? 

Przede wszystkim zwiększa się spalanie, ale też wyczuwalny jest charakterystyczny zapach gazu. Powodem jest wysyłanie coraz niższego napięcia wyjściowego przez powolne uszkodzenie sondy i podnoszenie dawkowanego paliwa przez komputer. Nie ma to diametralnego wpływu na konstrukcję silnika, jednak może powodować podwyższone zapotrzebowanie na paliwo i większe zanieczyszczenie powietrza.

Wymiana uszkodzonej sondy lambda

Ponieważ warunki pracy sondy są bardzo skrajne i ciężkie, może ona z czasem ulegać uszkodzeniu. Dlatego trzeba wiedzieć nie tylko, jak sprawdzić sondę lambda, ale też, w jaki sposób ją wymienić i który model wybrać. Element ten może być umieszczony tuż przed katalizatorem i mieć wtyczkę zlokalizowaną w tunelu środkowym, lub bezpośrednio za kolektorem ssącym. Po znalezieniu jej najważniejsze jest kupno identycznego egzemplarza (jeśli uszkodzony był markowy i wysokiej jakości). Tanie zamienniki nie oferują odpowiednich parametrów i są nietrwałe.
Sonda lambda jest bardzo ważnym elementem, który powiązany jest z działaniem silnika. Dlatego przy wymianie sondy lambda, wybieraj zawsze model o tych samym wymiarach i przystosowany do konkretnego modelu silnika. Pamiętaj o wybraniu podzespołów markowych i wysokiej jakości, by nie komplikować sobie eksploatacji auta kolejną wymianą.