Ceny paliw w Polsce – od czego zależą? Skąd importujemy ropę? Jakie są ceny paliw na polskich stacjach?

Na cenę paliwa ma wpływ wiele podstawowych czynników, a tylko część z nich kształtują decyzje władz państwowych. Duże znaczenie mają również koszty baryłki ropy na światowych rynkach oraz źródła zaopatrzenia. Ceny paliw w Polsce biją kolejne rekordy od momentu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Jaka jest szansa, by zatrzymać podwyżki na stacjach? Czy ceny paliw wrócą do poziomu z 2020 roku? Obecnie niewiele na to wskazuje, ale są pewne przesłanki dające powody do umiarkowanego optymizmu. Sprawdź, co może poprawić sytuację!

Ostateczna cena paliwa – co się na nią składa?

To, ile płacisz na stacji benzynowej za tankowanie, zależy od wysokości 5 podstawowych opłat. Na ostateczną cenę paliwa składają się:

• koszty bezpośrednie (zależne m.in. od cen ropy w rafineriach, technologii wytwarzania paliwa, transportu na stację i przeładunku) – ok. 49% ceny paliwa*;
• akcyza paliwowa – ok. 25% ceny paliwa;
• podatek VAT – ok. 19% ceny paliwa;
• marża stacji paliw – ok. 4% ceny paliwa
• opłata paliwowa – ok. 3% ceny paliwa.

*na podstawie cen paliw Pb95 z ostatniego kwartału 2021 r.

Najważniejsze czynniki kształtujące ceny paliw w Polsce

Nasz kraj nie jest samowystarczalny – wydobycie ropy w Polsce pokrywa ok. 3% zapotrzebowania. Polska musi sprowadzać surowce z zagranicy, a największy udział w imporcie ropy naftowej mają źródła rosyjskie. Według raportu Forum Energii, w latach 2000–2020 aż 87% sprowadzano właśnie z Rosji. Jeśli weźmiemy pod uwagę poszczególne lata, widać jednak tendencję spadkową. Poniżej dane na temat importu ropy do Polski z Eurostatu i Polskiego Instytutu Ekonomicznego:

Co jeszcze wpływa na cenę paliwa?

Stopniowe ograniczanie importu z Rosji jest możliwe dzięki rozwojowi infrastruktury na przestrzeni wielu lat, np. budowaniu morskich naftoportów. Jednak do pełnego uniezależnienia surowcowego wciąż Polsce daleko, co na pewno znajdzie odbicie w cenach paliw. Na ich wysokość wpływają również inne czynniki, takie jak:

• popyt i podaż – zarówno w skali kraju, jak i na światowych rynkach ropy;
• wartość złotówki względem dolara amerykańskiego – odniesienie do podstawowej waluty do transakcji na rynkach ropy;
• polityka państwa – np. oczekiwane przychody z działalności spółek SP, transfery socjalne, wprowadzanie lub zawieszanie poszczególnych opłat, podatków;
• lokalizacja stacji benzynowej – ceny paliw w tym samym dniu mogą się w różnych miejscach w Polsce różnić nawet o kilkadziesiąt groszy na litrze;
• czynniki przejściowe i wypadki losowe – np. inflacja, lockdown, warunki pogodowe (zapotrzebowanie na energię), wypadki w rafineriach itd.

Jak wojna na Ukrainie wpłynie na ceny paliw – prognozy ekspertów

Pierwsze dni wojny skłoniły wielu konsumentów do tankowania na zapas. Ceny paliw wystrzeliły w górę – media donosiły o kwotach rzędu 10 złotych za litr Pb95. Później sytuacja na polskich stacjach nieco się uspokoiła, ale widmo globalnego kryzysu paliwowego wydaje się realne. 7 marca 2022 r. cena baryłki ropy wzrosła do 130 dolarów.

Bardzo prawdopodobne są kolejne sankcje wobec Rosji, w tym zakaz importu rosyjskiej ropy. Z rynku „zniknie” mnóstwo surowca, co spowoduje kolejne podwyżki. Jednocześnie trwają prace nad tym, by „zamortyzować” związany z tym skok cen paliw na świecie. Mówi się m.in o zniesieniu sankcji wobec Iranu, które zostały nałożone w związku z tamtejszym programem atomowym.

Przykładowe ceny paliw z marca 2020 roku

Po wybuchu pandemii COVID-19 i wprowadzeniu lockdownu w wielu krajach świata zapotrzebowanie na paliwa gwałtownie spadło. Ludzie przechodzili na pracę zdalną i ograniczali wyjścia z domów do absolutnego minimum. Obniżyło się też zapotrzebowanie na transport publiczny, co wymusiło m.in. ograniczenie liczby kursujących autobusów i duże zmiany w rozkładach jazdy. Te wszystkie czynniki nie pozostały bez wpływu na ceny paliw:

Ceny paliw w marcu 2021 roku

Pierwsze szczepienia rozpoczęły się w styczniu, co dawało nadzieje na powrót do w miarę normalnego życia. Jednak na przełomie drugiego i trzeciego miesiąca roku pojawiła się trzecia, wówczas największa, fala zakażeń i zachorowań. W tym okresie pandemii ceny paliw wciąż były wyraźnie niższe niż na przełomie 2019 i 2020 roku:

Ceny paliw na początku marca 2022 roku

Pod koniec października 2020 r. baryłka ropy kosztowała 38 USD. Na początku marca 2022 jej cena to blisko 100 dolarów więcej, a amerykańska waluta w ciągu miesiąca podrożała o ponad 50 groszy, więc ceny paliw rosną i obniżenie podatku VAT do 8% ostatecznie niewiele kierowcom pomogło. Jeżeli od lipca wróci stawka 23% VAT na paliwa, może być jeszcze drożej niż obecnie, gdy średnie ceny z litr to:

Według oficjalnych komunikatów Orlenu i przedstawicieli rządu zgromadzone zapasy paliwa wystarczą na ok. 100 dni aktualnego zapotrzebowania. Zakontraktowana ropa jeszcze płynie, ale tutaj trudno mieć jakąkolwiek pewność sytuacji. Ceny paliw rzędu 7 zł/l Pb95 czy 8 zł/l ON wydają się w najbliższych tygodniach i miesiącach bardzo prawdopodobne. Tankowanie kosztuje niemało, ale przynajmniej paliwo wciąż jest łatwo dostępne. Istnieje też szansa, że na spodziewany brak ropy z Rosji uda się odpowiednio przygotować.